اتاق تمیز (Clean Room) چیست و چه کاربردهایی دارد؟

اتاق تمیز به محیطی گفته میشود که در آن غلظت ذرات ، آلاینده ها، و آلودگی های ( بخارهای شیمیایی آلودگی میکروبی...) و دیگر پارامتر های محیطی از جمله دما رطوبت و... تحت کنترل می باشد. < باتوجه به میزان تمیزی و حداکثر تعداد ذرات اتاق تمیز به کلاس بندی های مختلفی تقسیم میشود که این تقسیم بندی در استاندارد های مختلف متفاوت می باشد. اتاق تمیز در صنایع تولیدی از جمله دارویی ،سل تراپی ،الکترونیک ،هسته ایی،صنیع تولید اجزا, خودرو ....مورد استفاده قرار میگیرد.
باتوجه به استاندارد ایزو 14644 اتاق تمیز به 9 کلاس طبقه بندی میشود که از ایزو یک تا ایزو 9 می باشد.که ایزو 1داری سطح تمیز تر و تعداد ذرات کمتر در هر فوت مکعب نسبت به کلاس بعدی می باشد ،لازم به ذکر است که هرکلاس ملزومات ویژه ی مربوط به ورود و خروج افراد را دارا می باشد.از جمله این ملزومات وجود اتاق های ایرلاک قبل از ورود به کلین روم می باشد که این اتاق ها مجهز به سیستم اینترلاک بوده و در سه حالت حبابی ، آبشاری و سینک از لحاظ اختلاف فشار طراحی میشوند و پوشش افراد در هر کلاس حساسیت خاص خود را دارد.

اتاق تمیز مانند تمامی فضاهای صنعتی از بخش های معماری ، مکانیک ، برق و کنترل ساخته میشود که هرکدام از این بخش ها دارای ویژگی های خاص خود بوده... به عنوان مثال معماری کلین روم شامل دیوار ها درب ها پنجره ها و کف مخصوص بخود می باشد که هر کدام از این اجزا باید دارای سطوحی صاف بوده و پارتیکل زا نباشد و قابل شستشو و تمیزکاری باشد و هیچ گونه درز و گوشه ایی که محل تجمع ذرات می باشد وجود نداشته باشد . برای رسیدن به سطح تمیزی کلاس مورد نظر به یک سیستم تهویه مطبوع پیشرفت نیاز است که بتوان از طریق آن هوای محیط را گرفته و فیلتر کرده و دمای آسایش در فصول مختلف را تامین کرده و فشارمثبت را در اتاق تمیز ایجاد کرد، که برای این منظوریک داستگاه هواساز هایژنیک مجهز به فیلتراسیون خاص مورد نیازاست. بطورمختصرعملکرد هواساز بدین صورت است که هوای بیرون ابتدا وارد دستگاه تصفیه میشود، سپس چند مرحله فیلترها اولیه ی وبعد HEPA و یا ULPA هوا را تمیز و آلاینده های هوای خارج را برحسب ضروریات در نظر گرفته شده پالایش میکند. سپس هوای تصفیه شده از طریق کانال ها فیلتر باکس ها و دریچه های مخصوص هوا با فشار وارد کلین روم میشود. به علاوه هوای آلوده داخل اتاق تمیز نیز از راه دریچه های هوا با فشار به بیرون اتاق رانده میشود یا این که دوباره وارد فیلترها میشود و فرایند تصفیه از ابتدا شروع میشود.

لباس مخصوص کارکنان اتاق تمیز(کلین روم):

لباس مخصوص کارکنان اتاق تمیز(کلین روم) با توجه به کارکرد یا ردهبندی اتاق انتخاب میشود و گاهی فقط شامل کلاه و روپوش میشود، و گاهی از سر تا پا باید در روپوش و شلوارهای چندلایه پوشانده شود و کارکنان ماسک تنفسی کپسول سرخود به صورت بزنند. لباس اتاق تمیز(کلین روم) برای جلوگیری از آزاد شدن مواد از بدن کارکنان و آلوده نکردن محیط استفاده میشود. بدیهی است که خود لباس نباید ذرات یا فیبرهای آلوده کننده محیط را آزاد کند. این نوع آلودگی فردی عملکرد فراورده را در صنایع دارویی و نیمه رسانا تنزل میدهد و برای مثال در محیطهای درمانی عفونت تقابلی بین کارکنان بیمارستان و بیماران ایجاد میکند.
البسه اتاق تمیز ( کلین روم ) شامل چکمه، کفش، پیشبند، پوشاننده ریش، کلاه، سرهمی، ماسک صورت، روپوش آزمایشگاه، دستکش و دستکش انگشتی، آستین و روکش کفش میشود. لباس اتاق تمیز با توجه به ویژگیهای فراورده تولیدی و خصوصیات اتاق تمیز ( کلین روم ) انتخاب میشود. در اتاق تمیز با رده پایین کافی است کفشهای مخصوص با کف صاف پوشیده شود تا گرو و خاک و آلودگی در شیارهای کف آن گیر نکند. البته صاف بودن کف کفش نباید باعث لیز خوردن کارکنان شود، چون ایمنی همواره مقدم بر کار است. برای ورود به اتاقهای تمیز کلاس ۱۰,۰۰۰ کافی است از روپوش، سرپوش و چکمه استفاده شود. حال آن که برای ورود به اتاق تمیز ( کلین روم ) با کلاس ۱۰ باید روپوشهای خاص با زیپ سراسری، چکمه، دستکش و ماسک کامل پوشیده شود.

رفتار و مقررات در اتاق تميز:

دست ها، ناخنها و صورت را بايد تميز نگه داشت .
هرگز در اتاق تمیز ( کلین روم ) نبايد موها را درست نمود و يا شانه كرد
از جواهرات بر روی دست و سينه نبايد استفاده كرد .
كليد، سيگار، سكه، مداد، دستمال، شانه، موبايل و ورود هر گونه جسم خارجی به اتاق تميز ممنوع است .
خوردن و آشاميدن در اتاق تميز ممنوع می باشد .
از كارهايی مانند: خاراندن، ماليدن و ساييدن دستها و يا بازی كردن با موها و اعمال مشابه آن بايد خودداری كرد .
استفاده از لباسهای مخصوص بيرون در اتاق تمیز ( کلین روم ) ممنوع می باشد .
انجام كار بايد روی سطوح تميز و پاک صورت گيرد .
حركت در اتاق تمیز ( کلین روم ) بايد به آرامی و بسيار آهسته صورت پذيرد .
بايد مطمئن بود كه قسمتهای كار قبل از شروع كار تميز شده باشد .