اصول طراحی اتاق تمیز: Clean room Design

مرحله اول:

فلودیاگرام ورود و خروج پرسنل و مواد people/material flow

کارکنان اتاق تمیز بزرگترین منبع آلودگی در کلین روم هستند لذا تمام فرایندهای حساس باید از طریق ورودیهای مجزا و قابل کنترل ایزوله شوند.
بعضی از فرایندهای دارویی و بیولوزژیکی در معرض الودگی متقابل (CROSS_CONTAMINATION ) هستند و جهت جلوگیری از آلودگی متقابل باید کلیه مسیرهای ورودی و خروجی مواد اولیه و محصول نهایی مورد برسی قرار گیرد.

مرحله دوم:

کلاس بندی اتاق تمیز CLEAN ROOM CLASSIFICATION

برای کلاس بندی کلین روم بایدبا استانداردهای اتاق تمیز مانند ISO-14644و......که بر اساس تعداد ذرات مجاز طبقه بندی میشوند اشنا بود.

در جدول زیر تعداد ذرات مجاز برای کلاسهای مختلف کلین روم بر اساس استانداد مشخص شده است.

در فرایندهای تولید باید کلاس اتاق تمیز مشخص گردد که معمولا توسط سازمانهای ذیربط مانند سازمان غذاودارو و یا سازمان تجهیزات پزشکی مشخص میشود.
در جدول زیر نمونه ای از طبقه بندی کلین روم و فرایندهای که در آن انجام میشود نشان داده شده :

مرحله سوم :

دیاگرام اختلاف فشار اتاق تمیز: PRESSUIZATION

جهت جلوگیری از انتقال الودگی به داخل کلین روم باید بین فضاها اختلاف فشار وجود داشته باشد تا هوای آلوده از منطقه کثیف به داخل اتاق تمیز ورود نکند. این اختلاف فشار معمولا بین 10تا15 پاسکال در نظر گرفته میشود دقت کنید که اختلاف فشار بیشتر باعث اتلاف انرژی میشود و کنترل آن سخت تر است و باز بسته کردن دربهای کلین روم سخت تر میشود .

مرحله چهارم :

مقدار هوای ورودی SUPPLY AIR FLOW

در کلین روم ها مقدار هوای ورودی باتوجه به فرایند تولید و کاربری و همچنین کلاس اتاق تمیز متغییر می باشد.
در هنگام طراحی با توجه به متغییرهایی مانند : کاربری اتاق تمیز –تعداد پرسنل – ماشین الات و تجهیزات –کلاس کلین روم –ریکاوری تایم RECOVERY TIME.....مقدار هوا ورودی توسط طراح شخص میگردد.
در جدول زیر مقدار گردش هوای تقریبی با توجه به کلاس اتاق تمیز شخص شده است :

مرحله پنجم :

بالانس هوا AIR BALANCE

برای بالانس کلین روم باید کلیه هواهای ورودی به اتاق تمیز (AIR SUPPLY& INFILTRATION) و همچنین کلیه هواهای که از اتاق تمیز خارج میشود(EXHAUST&EXFILTRATION&RETURN) باید باهم برابر باشد.

مرحله ششم :

سایر پارامترهای اتاق تمیز

1_ دما: دمای کلین روم با توجه به متغییرهایی مانند دمای آسایش - فرایند تولید- کاربری اتاق تمیز – ماشین الات و ..... مشخص میگردد، معمولا دمای کلین روم بین 21 تا 24 درجه در نظر گرفته میشود.
2_ رطوبت : رطوبت کلین روم با توجه به عواملی مانند کاربری اتاق تمیز و فرایند تولید شخص میگردد که معمولا رطوبت نسبی اتاق تمیز بین 30%تا45 % میباشد.
3 _ جریان لامینار: LAMINAR FLOW
بعضی از فرایندهای حساس جهت جلوگیری از انتقال الودگی باید در زیر جریان لامینار و فیلتر هپا HEPA FILTER انجام شود.
4_ تخلیه الکتروستاتیک : بعضی از فرایندها نسبت به تخلیه شارژ الکتروستاتیک بسیار هستند و در هنگام طراحی کلین روم باید کف پوش الکتروستاتیک و تجهیزات لازم در نظر گرفته شوند .
5_ نویزو ارتعاش : برخی از فرایندها حساس و دقیق به نویز ارتعاش حساس هستند که باید در زمان طراحی اتاق تمیز در نظر گرفته شود.

مرحله هفتم :

تهیه روم بوک اتاق تمیز: ROOM BOOK

در کلین روم ها برای کلیه اتاقها باید روم بوک تهیه گردد . روم بوک کلین روم شامل اطلاعاتی مانند نام کاربری مساحت و ارتفاع هر اتاق – دما – رطوبت – کلاس اتاق تمیز و..... میباشد این اطلاعات بسیار دقیق و حیاتی بوده و در طراحی HVAC و تاسیسات مکانیکی والکتریکی اتاق تمیز استفاده میگردد.

مرحله هشتم :

تاسیسات مکانیکی و هواسازها کلین روم HVAC

پس از انجام مراحل بالا و با استفاده از اطلاعات بدست امده تاسیسات مکانیکی و سیستم HVAC اتاق تمیزطراحی می گردد. متغیرهای زیادی بروی سیستم هوارسانی اتاق تمیز تاثیر گذار هستند مانند شرایط اقلیمی منطقه – مقدار بودجه – بهای انرژی – نیازهای تولید و ... لذا در هنگام طراحی اتاق تمیز باید کلیه عوامل به دقت بررسی گردد و سپس بارهای حرارتی و برودتی کلین روم محاسبه گردد و دیتاشیت هوا سازها ی هایژنیک تهیه گردد.
همچنین در طراحی سیستم هواساز اتاق تمیز باید موارد مشروحه ذیل بررسی و طراحی گردد:
1- کانالهای هوارسانی
2- دمپرهای کنترل هوا
3- دریچه های رفت و برگشت هوا
4- انتخاب و جانمایی فیلترها
5- انتخاب اجزای هواساز
6- انتخاب سیستم کنترل و مانیتورینگ سیستم هوارسانی کلین روم

در پایان شایان ذکر است که اتاق تمیز مانند یک ماشین است و در صورتیکه به درستی طراحی وساخته شود بسیار کار امد می باشد و در غیر این صورت ضعیف بوده وغیر قابل اعتماد میباشد. لذا در اولین گام شما نیاز به یک تیم طراحی با تجربه در زمینه کلین روم میباشید.